Etapa de Ena a Santa Cilia

Saímos do albergue á dereita, en dirección oposta á praza, e de novo cara á dereita para saír pola estrada rural de acceso. En cen metros deixámola pola esquerda para tomar un camiño, coincidente co GR-95 do itinerario romano que seguimos desde Sarsamarcuello. A escasa distancia, na primeira bifurcación, seguimos pola dereita, sempre próximos ao barranco de Ena. Máis adiante pasamos xunto a unha casa, que é a vivenda dunha parella (Km 2,1).

O percorrido continúa en dirección Norte, gañando altura aos poucos, entre boj, brezo e aliagas. O tramo é moi propenso a encharcarse, debido á proximidade do Barranco de Ena e de varios torrentes, e teremos que ir evitando charcos e mesmo saltar ou vadear algunhas canles que baixan ao lado esquerdo. A catro quilómetros de Ena veremos saír un camiño menos claro a man dereita, tamén marcado con frechas amarelas. É unha variante que atalla un tramo de pista, por si a alguén lle interesa. Si pasamos de longo o desvío continuaremos polo GR-95, e a 600 metros o noso camiño vira á dereita, refugando outro que segue pola esquerda.

Encajonado até agora, o traxecto ábrese ao val onde se atopa Botaya, cuberto de cereal e esparceta, unha leguminosa forraxeira de flor rosa que se cultiva para o gando e, ademais, co fin de frear a desertización. Xa alcanzamos a ver a poboación do Sodoruel baixo a montaña protexida de San Juan de la Peña. En Botaya, primeira da comarca da Jacetania no Camiño, hai un bar social, á entrada a esquerda, e un albergue privado (ver observacións). Pasado o bar atópase a igrexa de San Esteban, que conserva da igrexa románica a pila bautismal, varias xanelas e o tímpano da fachada sur. Este mostra un pantocrátor rodeado do Tetramorfos, con tres figuras animais e un anxo que representa ao catro evanxelistas, e tamén un crismón flanqueado polos Apóstolos (Km 7,8).

Sáese de Botaya pola rúa Maior para tomar a estrada, onde hai unha fonte. Seguimos por ela preto de 800 metros e abandonámola por un camiño pedregoso que nace a man esquerda, onde á parte das frechas seguimos atopando as indicacións do GR-95. Subimos xunto ao barranco de Botaya até penetrar nun acolledor carballal (Km 9,2), que porá a proba a nosa resistencia cunha curta e intensa subida. Tras un último tramo de pedra máis complicado recuperamos o alento para retratar a bela estampa de bosque mixto que asoma baixo os nosos pés (Km 9,7).

Entre a umbría de acivros, carballos e piñeiros silvestres alcánzase comodamente a pradaría de San Indalecio, onde se recuesta ao sol o Mosteiro Novo de San Juan de la Peña. Acolle varios Centros de Interpretación, unha luxosa Hospedaría, unha tenda de recordos e un bar-restaurante. As súas obras comezaron a raíz do incendio que arrasou o Mosteiro Vello e prolongáronse desde o ano 1676 até comezos do século XIX (Km 10,5).

Collemos a estrada en dirección ao Mosteiro Vello, pero en lugar de baixar por ela facémolo pola senda sinalizada que une ambos os cenobios. Nace enseguida a man esquerda. É un carreiro pedregoso e veado de raíces en forte baixada. Ten un tramo final de escaleiras que saen á estrada. Seguímola pola esquerda en baixada até o verdadeiro Mosteiro de San Juan de la Peña, icona xunto a Montserrat e que dá nome a este Camiño. O ecuador da etapa convida a apuntarse a unha das visitas guiadas. Non hai que desaproveitar estas oportunidades, camiñar é o medio, non o fin. Naceu probablemente como mosteiro de San Juan Bautista no século X e foi refundado un século despois por Sancho o Maior. A acubillo da impresionante roca de conglomerado repousa o claustro, a súa xoia máis atractiva, ao que se accede por unha porta mozárabe. En moitos dos capiteis, decorados co taqueado jaqués que naceu e propagouse no Camiño de Santiago, destacan as expresivas figuras de ollos grandes realizadas polo Mestre de San Juan de la Peña (Km 11,5).

Xunto á caseta de información e venda, collemos o GR-65 3.2 en dirección a Santa Cruz de la Serós. Chega até un collado onde se separan catro camiños (Km 12,7). Tomamos o de Santa Cruz, á esquerda. O itinerario descende por unha senda pedregosa, asomada ao precipicio, con vistas á Canle de Berdún e á cordilleira pirenaica. Un tramo con vistas envexables que dá paso a un túnel arbóreo e un torrente de cantos grosos. Sairemos a unha zona máis pelada para cubrir o último treito, xa con vistas desta poboación da Jacetania duns 200 habitantes. A senda sae a unha pista de grava miúda e en lugar de cruzar o río viramos á dereita. É a forma máis rápida de chegar á igrexa de Santa María, que pertenceu a un cenobio feminino de finais do século X, de onde provén o nome de Sorores que chegou como Serós (Km 14,9).

En Santa Cruz de la Serós hai bares, restaurantes e tendas e hai que repor forzas para o solitario e escabroso traxecto de máis dunha hora até Binacua. O itinerario continúa cara á igrexa de San Caprasio, que parece unha maqueta. Antonio García Omedes, na súa completa obra web sobre o románico aragonés, presenta a esta igrexa como “o edificio lombardo situado máis ao oeste de todo Aragón”. Do século XI, foi restaurada cara a 1950 e desposuída de engadidos de séculos posteriores.

Abandonamos Santa Cruz de la Serós pola estrada e ao pouco, xunto a unha fonte, sobe unha pista a man esquerda. Os primeiros metros son os máis pendentes, logo suaviza e a pista flúe nunha senda, sinuosa, que alcanza posteriormente unha loma. Non descende de súbito e por un piñeiral percorremos a ladeira. Posteriormente unha vereda baixa até o barranco de Fonte Biescas (Km 18). Acompañamos a súa marxe e xa por pista desde fai un tramo entramos no caserío de Binacua (Km 19,1).

Á saída atópase a igrexa parroquial, dedicada aos Santos Anxos. É tamén románica, do século XII, cos arquillos cegos típicos do estilo lombardo na ábsida e unha bonita portada. O Camiño Catalán de San Juan de la Peña está a un paso de enlazar co Camiño Francés que entra en España por Somport (quizais mal chamado por todos nós Camiño Aragonés). Descendemos pola estrada e antes de chegar á N-240 confluímos co camiño maior e os peregrinos que veñen desde Jaca. Un momento de gran celebración na antigüidade, cando se conectaba coa corrente principal, pola seguridade que achegaba (Km 20,4). Chegamos á N-240 por unha cabañera e cruzámola con suma atención para entrar en Santa Cilia de Jaca. O albergue de peregrinos atópase no conxunto histórico, na rúa do Sol, 8 (Km 22,2).