Etapa de Sarsamarcuello a Ena

Nunca apetece espertarse cun ascenso brusco, máis nun Camiño que nos ten mal afeitos porque nos raciona os grandes esforzos, que poden contarse cos dedos dunha man. A parte montañosa do Camiño Catalán por San Juan de la Peña chegou para quedar e o itinerario vainos a ceder da mellor maneira posible ao tramo aragonés do Camiño Francés. Toda a subida está concentrada nos primeiros 3,5 quilómetros. Desde o albergue, á dereita, subimos polas rúas do Coso e do Medio, xunto a Casa Mariña, e continuamos pola rúa Herrería. Despois á dereita pola rúa Maior até a área recreativa de la Fuente Alta, cunha fonte reconstruída en 1856, un lavadoiro e un abrevadero. O GR-95 di seguir trázaa do Item a Caesarea Augusta Beneharno, a calzada romana que unía Zaragoza co Béarn francés. O paso desta vía por aquí foi desmontado con probas fehacientes sobre o terreo polo enxeñeiro de Obras Públicas, Isaac Moreno Galo, na súa obra Item a Caesarea Augusta Beneharno. A Estrada Romana de Zaragoza ao Bearn.

Unha senda entre enebros, boj e escaramujos, con notables vistas de Sarsamarcuello e da paisaxe cara a Ayerbe, alcanza pronto unha pista, onde vén xuntarse a que provén da parte oeste de Sarsamarcuello, cuxas voltas e revoltas aforrámonos ao partir desde o lavadoiro. Chega sen perda, sempre con vistas á torre de Marcuello, até a ermida de San Miguel, de finais do século XII e que só conserva a ábsida e parte da nave (Km 3,5).

Merece desviarse 350 metros para achegarse á torre do castelo de Marcuello que, construído baixo o mandato de Sancho O Maior, formaba parte da liña de fortificaciones creada na fronteira conquistada. A igrexa da Virxe de Marcuello, á beira, formaba parte do conxunto defensivo e é un templo románico restaurado no século XVII que acolle unha cripta dedicada a San Esteban. Tras este inciso volvemos xunto á ermida de San Miguel para continuar a etapa. Deixamos a man esquerda a pista que vai ao Miradoiro dos Voitres e seguimos até o collado de San Román, aproveitando de camiño unha vista inusual dos Mallos de Riglos, famosas agullas de conglomerado sobre o pobo do mesmo nome (Km 5,3) .

Seguimos en dirección a La Peña e podemos aforrarnos unha gran curva que traza a pista, descendendo polo camiño da dereita, de maior desnivel durante os primeiros metros. Logo imos perdendo altitude pola pista, que se atopa en perfectas condicións. Nunha curva pasamos de longo o desvío á Foz de Garoneta (Km 6,8) e continuamos a marcha.  O traxecto é longo, seguindo o barranco de Forcallo, e 3,3 quilómetros despois deixamos a man esquerda a Pardina de Escalete. Nesta parte de Aragón coñécese por pardinas ás casas agrícolas ou gandeiras. Uns centos de metros máis abaixo, o Camiño atravesa a foz de Escalete, un dos fitos naturais máis representativos deste itinerario xacobeo, horadada polo barranco de Forcallo (Km 10,7).

O paso sobre a ponte non expón ningunha dificultade, é suficientemente ancho. O barranco ábrese paso cara ao río Gállego, afluente do Ebro con máis de 200 quilómetros de percorrido desde a fronteira con Francia até Zaragoza. Alén vemos xa a Estación de Santa María e a Pena e a empresa madeireira Eiforsa. Tras a foz, a pista segue a man esquerda. Seguímola durante máis dun quilómetro até a ponte asfaltada sobre as vías do Canfranero, o paso máis seguro para cruzalas.

Pasado a ponte tomamos a pista cara á dereita e máis adiante cruzamos o Gállego por unha ponte paralela ao do tren. As augas do río regúlaas neste punto o encoro da Pena, construído en 1913. Chegamos así á Estación de Santa María e La Peña e o pequeno núcleo de La Peña Estación, pertencente ao municipio de Las Peñas de Riglos. Xunto á estrada atopar o bar A Carmen, abre todos os días a partir das 11, onde haberá que abastecerse, xa que en Ena non hai onde comprar. Tamén en La Peña Estación hai unha panadaría que abre de martes a sábado de 10 a 2 cunha mini tenda con produtos básicos. (ver observacións) (Km 14)

Seguimos a estrada A-1205 cara á esquerda durante case dous quilómetros.
Atención porque antes de cruzar a ponte sobre o barranco de Triste, unhas frechas amarelas e as marcas vermellas e brancas do GR-95 sobre as margas animan a deixar a estrada e desviarse polos badlands (Km 15,8). Tras superar o primeiro desnivel continuamos por un belo carreiro sobre o barranco. Abrimos un portillo (tras pasar sempre hai que pechalo) seguimos a senda, que pasa xunto a varios currais en ruínas onde gardaban o gando algúns veciños de Triste (Km 17,6).

Un quilómetro despois cruzamos de fronte unha devasa e saímos nuns minutos a unha pista, que seguimos á dereita. Pasamos xunto a unha casa abandonada que era propiedade da Confederación Hidrográfica (Km 19,8). A idea de colocar pasos para vadear o barranco de Ena, que é o que flúe a partir de agora á dereita, é boa. Pero non a forma, cuns horrendos bloques de cemento, e é fácil atopar algún vao alagado. Nunha bifurcación que hai máis adiante continuamos de fronte, sempre á beira do río. Pasamos un paso canadense (Km 21,5) e aínda cruzamos a canle outra vez máis. En breve, xa coa presenza de campos de cereal que denotan a proximidade de Ena, chegamos ao desvío que conduce, á esquerda, á Ermida da Virxe do Camiño e posteriormente tamén a Ena. O topónimo da ermida non deixa dúbidas, como reflicte María dos Anxos Magallón na súa obra Rede Viaria Romana en Aragón, cunhas conclusións contrarias a Isaac Moreno. Este carreiro de Pequeno Percorrido está sinalizado desde 2013 coas marcas xacobeas e é o que recomendamos.

Si deséxase tamén se pode continuar até Ena pola pista, de fronte. Á chegada emociona o conxunto, aínda da Hoya, pero compartindo os seus trazos e fisionomía coa veciña Jacetania, como os tellados de lajas e as súas chemineas troncocónicas, xa pirenaicos. A uns metros da igrexa de San Pedro e xunto a Casa Bergosal atópase o albergue de peregrinos (Km 25,2).