Camiño Portugués

Referencias documentais do Camiño Portugués:

As dúas mellores obras de investigación sobre os Camiños de Santiago en España, a de Luciano Huidobro e o seu oito colaboradores por unha banda e a de Luís Vázquez de Parga, José María Lacarra e Juan Uría por outro, aluden, aínda que moi por encima, ás peregrinacións xacobeas desde Portugal. Luciano Huidobro fai un repaso dos personaxes máis ilustres que peregrinaron a Santiago de Compostela desde o país luso, sobre todo reis. Nomea a peregrinación do rei Sancho II en 1244; a da raíña e devota Santa Isabel, canonizada en 1625, que peregrinou en 1326 e 1335; ao rei Don Manuel o Afortunado, que partiu para Santiago en 1502; a viaxe de dous Pais Xesuítas en 1543 desde Coimbra; a peregrinación de Francisco de Holanda, pintor, humanista e arquitecto portugués, en 1549; as do bispo de Tui en 1604 e o vizconde de Ponche de Lima en 1610, etc.

Sobre os posibles itinerarios seguidos por estes e outros viaxeiros devotos, Luciano Huidobro escribe no cuarto capítulo do terceiro volume da súa obra As Peregrinacións Xacobeas: ?a vía menos coñecida desde Portugal a Santiago é a que, chegando á Garda e Tuy, cruzaba Pontevedra para rematar en Pórtaa Traxeira da cidade do Apóstolo, ruta coñecida por ser a vía militar romana de Brácara a Asturica Augusta? Despois do Miño, adoitaban estes seguir as antigas vías romanas até Redondela, e desde esta chegar a Pontevedra polo Camiño Novo (paradoxalmente o máis vello), para saír cara a Caldas e Padrón polA Santiña?. Huidobro tamén documenta a presenza de varios hospitais de peregrinos na cidade de Pontevedra e cita o paso de peregrinos como o Barón de Romisthal, Erich Lassota e Cosme de Médicis por esta cidade.

Na súa investigación sobre as peregrinacións portuguesas tamén refire a ruta procedente de Chaves que se desviaba posteriormente a Zamora para proseguir por Sanabria e Ourense, por onde avanza o itinerario do Camiño Sanabrés ou Mozárabe.

O relato de Juan Bautista Confalonieri:

Na biblioteca do Vaticano áchase un manuscrito das viaxes que o sacerdote italiano Juan Bautista Confalonieri realizou entre 1592 e 1597. O interese xacobeo deste manuscrito concrétase na peregrinación dacabalo que realizou na primavera de 1594 desde Lisboa a Santiago de Compostela. Esta aventura atópase recollida e traducida en castelán no libro O Camiño Portugués, escrito por Juan M. López Chaves e editado pola Asociación Amigos dos Pazos. Ao parecer, Confalonieri seguiu o mesmo itinerario que o viaxeiro alemán Jerónimo Münzer realizou xusto un século antes e que José García Mercadal reflectiu na súa obra Viaxes de estranxeiros por España e Portugal. O itinerario descrito por Confalonieri desde Lisboa a Santiago, fundamentalmente, e o doutros autores, foron a base para a recuperación e sinalización do actual Camiño Portugués Central .

O Camiño Portugués na actualidade: o itinerario

Desde Lisboa a Santiago hai aproximadamente 600 quilómetros de peregrinación que poden cubrirse en 24 días a unha media de 25 quilómetros diarios. Desde O Porto redúcense os quilómetros a 240 e necesítanse 10 xornadas e desde Tui son 119 quilómetros que poden realizarse comodamente en 5 ou 6 días. O tramo español de Tui a Santiago de Compostela é o que percorreu Eroski Consumer até o momento e o que detalla nesta guía de peregrinos.

O Camiño Portugués Central parte desde a capital lisboeta e remonta o país luso de sur a norte pasando, entre outras, polas localidades de Alverca do Ribatejo, Santarém, Golegã, Tomar, Alvaiázere, Rabaçal, Coimbra, Mealhada, Águeda, O Porto, São Pedro de Rates, Barcelos, Ponche de Lima, Rubiães e Valença do Minho. Entra en España por Tui e continúa polO Porriño, Redondela, Pontevedra, Caldas de Reis e Padrón até Santiago de Compostela.

De todos os itinerarios xacobeos é, probablemente, un dos que menos desniveis ten. Aínda que si hai algún collado molesto non hai que falar de ningún Ou Cebreiro nin Porto do Pau que esixa un esforzo máximo. O Camiño atravesa a chaira da antiga provincia portuguesa de Ribatejo e penétrase na de Beira Litoral, de perfil máis crebado, para seguir polas rexións naturais de Douro Litoral e Minho. En Galicia o trazado avanza paralelo ás Rías Baixas de Vigo e Pontevedra pero esta paisaxe marítima permanece vedada e case oculto desde o camiño de peregrinación.

Sinalización:

A sinalización do trazado completo entre Lisboa e Santiago, segundo sinala José Antonio de Rísea no prólogo da guía do Camiño Portugués editado pola Asociación Galega Amigos do Camiño de Santiago (AGACS), finalizou o 14 de maio de 2006. Foi froito do esforzo, a paixón e o traballo conxunto da Asociación galega co incansable Alexandre dous Santos Intre e as Asociacións de Amigos do Camiño de Portugal, como as de Valença do Minho e Ponche de Lima. Aínda que terminasen en 2006, as tarefas de sinalización do tramo galego comezaron en 1992 por parte de AGACS e xa en 1993 publicaron unha primeira guía. Desde Tui a Santiago non hai perda porque, do mesmo xeito que o resto de itinerarios xacobeos, está infestado polas típicas mouteiras con indicador de distancia da Xunta de Galicia.

Albérguelos:

A presenza de albergues de peregrinos no Camiño Portugués Central a finais de 2010 é desigual.

Entre Lisboa e O Porto non hai albergues de peregrinos tal como coñecémolos en España e o peregrino debe aloxarse nos cuarteis dos Bombeiros Voluntários, en Pousadas da Mocidade ou en Casas parroquiais. Acollida nuns ou outros hai en Lisboa, Alverca do Ribatejo, Vila Franca de Xira, Azambuja, Santarém, Golegã, Tomar, Alvaizere, Ansião, Zambujal, Coimbra, Mealhada, Águeda, Albergaria- A- Velha, Olivera de Azemeis, São João dá Madeira, Lourosa e O Porto.

Entre O Porto e Valença do Minho xa hai albergues de peregrinos municipais ou dalgunha orde relixiosa en moitos dos finais de etapa máis comúns. É o caso de Vilarinho, São Pedro de Rates, Barcelos, Ponche de Lima, Rubiães e Valença do Minho.

A finais de 2010 no tramo español existen 13 albergues que suman ao redor de 440 prazas e cuxa información se atopa detallada na guía. Dez son públicos- da Xunta e varios municipais, dous son privados e outro é propiedade da Comunidade de Franciscanos de Herbón e está xestionado pola Asociación Galega Amigos do Camiño de Santiago. Dado o éxito de participación que ten este itinerario estraña que non xurdan aínda máis albergues privados. En anos de maior afluencia, como o de 2010, as prazas quedan curtas e adóitanse habilitar edificios provisionais para albergar aos peregrinos.

Segundo itinerario máis demandado despois do Camiño Francés:

As estatísticas non enganan. Tomando os datos recompilados pola Oficina de Acollida de Peregrinos de Santiago vemos que o Camiño Portugués é desde 2004, ano en que se comezaron a tomar cifras, a segunda ruta de peregrinación con maior afluencia tras o Camiño Francés. Atópase por diante de itinerarios recoñecidos como o Camiño do Norte, a Vía da Prata e o Camiño Primitivo e só en 2010, até o 30 de novembro, percorreran polo menos os seus últimos cen quilómetros nada menos que 32.848 peregrinos.

Bibliografía:

As Peregrinacións Xacobeas, obra en tres volumes de Luciano Huidobro e Serna e varios colaboradores publicada por primeira vez en 1950 e 1951. Consultouse a edición realizada pola Deputación Provincial de Burgos e Iberdrola con motivo do Ano Santo de 1999.

As peregrinacións a Santiago de Compostela, obra en tres volumes de Luís Vázquez de Parga, José María Lacarra e Juan Uría Ríu. Consultouse un facsímil editado polo Departamento de Educación e Cultura do Goberno de Navarra en colaboración con Iberdrola da edición publicada en 1948 polo Consello Superior de Investigacións Científicas.

O Camiño Portugués, escrito por Juan M. López Chaves Meléndez e editado pola Asociación Amigos dos Pazos. Recolle en castelán a viaxe de Lisboa a Santiago que fixo o sacerdote Juan Bautista Confalonieri en 1594.

Camiño Central Portugués, editado en 2006 pola Asociación Galega Amigos do Camiño de Santiago (AGACS) www.amigosdelcamino.com

O Camiño de Santiago Portugués, guía escrita por Paco Nadal e editada polO País Aguilar (Santillana Edicións Xerais, S.L). Consultouse a edición de 2007.