Pódese facer peor?

Xeralmente, leste é un tópico ao que recorremos en determinadas ocasións, cando tratamos de afirmar que algo non se está facendo ben. O que resulta xa preocupante é cando, en lugar de ser algo esporádico, esteamos a repetilo con demasiada frecuencia, e no caso que nos ocupa, os Camiños a Santiago na provincia de Zamora, desgraciadamente, está a ser tan habitual que xa apenas nos sorprende.

Cando observamos o retroceso progresivo que está a sufrir o fluxo de peregrinos que transitan pola Vía da Prata, non temos ningunha dúbida de que é como consecuencia da mala xestión realizada, herdanza arrastrada desde demasiado tempo atrás: que no ano 2004 este camiño de peregrinación achegase o 5,17% dos peregrinos que chegaban a Santiago, ocupando o terceiro posto no ranking dos camiños históricos e tradicionais, quede relegado no 2018 ao sétimo posto, reducíndose á metade a porcentaxe dos peregrinos, 2,78%, era algo que, paira os que estamos vinculados ao mundo da peregrinación, podíase prever, consecuencia dun labor, neses 14 anos, que admite distintas valoracións, pero un resultado que a calquera empresa levouna hai tempo á quebra. Supomos que desde o 2018 ao momento actual en que nos atopamos, agosto de 2020, o descenso sería progresivo –incrementado, que dúbida cabe, polo estado de alarma sanitaria deste ano–, aínda que os datos oficiais aínda non foron publicados pola Oficina do Peregrino de Compostela.

Pensabamos que non podía facerse peor, pero recentemente habemos visto que si; proba diso é o enfado que manifestan algunhas poboacións polas que discorre esta vía de peregrinación e as asociacións xacobeas de Zamora e León.

No ano 2018, a Asociación Zamorana dos Camiños de Santiago (AZACS) foi convidada a participar nunhas xornadas celebradas en Fuenterroble de Salvatierra (Salamanca), xunto con todas as asociacións de peregrinos de Andalucía, Estremadura, Castela e León e Galicia, co obxectivo de crear un órgano asociativo superior –propúxose una federación–, paira dinamizar os camiños que proceden do sur e entran en Galicia pola provincia de Ourense.

Fomos delegados nesta primeira reunión paira contactar coas asociacións de Castela e León, pero intuímos que este proxecto, no que a Xunta de Galicia manifestaba un especial interese, só perseguía establecer un itinerario único e exclusivo: o Camiño Sanabrés.

Ante esta máis que sospeita, certeza, e coa aprobación das asociacións ás que representabamos (Rionegro del Puente, La Bañeza, Astorga e Zamora), acordamos que, na seguinte reunión –celebrada no ano 2019–, manifestariamos o noso desacordo coa proposta se esta ía ser excluínte paira outros camiños, como así se pretendía.

Naquel encontro ignorouse a opinión da Asociación Zamorana dos Camiños de Santiago e os seus representados, e ao quedar excluídos tramos dos itinerarios da nosa provincia (Granxa de Moreruela a Astorga, Benavente a Santa Marta de Tera e Zamora até San Martín do Pedroso), decidimos non participar nese proxecto excluínte.

Curiosamente, hai pouco menos dun mes, o Conselleiro de Cultura e Turismo da Xunta de Castela e León, reinventa co seu apoio un novo trazado da Vía da Prata –que agora chega soamente até Granxa de Moreruela–, ignorando ao resto de localidades que, desde tempo inmemorial, balizan o tradicional percorrido da bimilenaria calzada romana.

En ningún momento tívose en conta aos que estamos a pé de camiño, que somos os que coñecemos a súa problemática e a dos peregrinos, porque nin tan sequera consultóullenos sobre este proxecto, no cal podiamos haberlle asesorado acerca do que as asociacións de Castela e León pensan sobre o mesmo.

Criamos que non se podía facer peor, pero desgraciadamente os feitos confirman que nos equivocamos. Xorden iniciativas e actuacións que pon de relevo que os xestores públicos ignoran, en moitas ocasións, aos administrados.

No ano 2017, concretamente o 17 de febreiro, a entón Conselleira de Cultura e Turismo da Xunta de Castela e León, dona María Josefa García Cirac, acompañada de todos os directores xerais do seu departamento, reuniu no Museo Etnográfico de Zamora aos axentes sociais, culturais e turísticos da provincia –entre os asistentes estaba AZACS–, paira expor aos zamoranos o que a Consellería pretendía facer nos anos sucesivos.

O asunto central do encontro era debullar as distintas propostas nas que traballaba a Xunta de Castela e León, entre elas os proxectos enfocados ao próximo ano Xacobeo 21, e onde se falou da dinamización do camiño Zamorano-Portugués.

Naqueles momentos, a nosa asociación xa estaba inmersa nunha serie de actuacións neste itinerario xacobeo, cuxo principal e máis ambicioso proxecto era a posta en servizo dun punto de acollida en Améndoa do Pan, imprescindible paira desbloquear a situación na que se atopaba este trazado, pois un camiño que non ofreza aos peregrinos unhas condicións mínimas que garantan o seu descanso despois de cada xornada está condenado ao fracaso.

Mercé a proxectos financiados con cargo a fondos europeos xa estaban abertos albérguelos de Fonfría, Alcañices e Trabazos, pero, sorprendentemente, non se tiveron en consideración as primeiras xornadas, nas que non se dispuña de ningún lugar de acollida paira o peregrino. Desde Zamora a Fonfría hai, seguindo o trazado xacobeo, una distancia duns 52 km aproximadamente, no que os peregrinos non atopaban ningún lugar onde pasar a noite até a posta en funcionamento do albergue de Ricobayo de Alba. Como é fácil supor, este camiño sempre sería descartado polo camiñante, xa que nas primeiras xornadas non existían lugares de acollida.

Agradáronnos as propostas que fixo a Conselleira, e manifestamos o noso interese en colaborar en todo o que fose necesario paira relanzar este camiño, sendo o interlocutor paira iso o Director de Turismo, alí presente.

Era o ano 2017, chegou o 2018 e pasou o 2019. Estamos no 2020 e desde a Consellería ninguén se puxo en contacto coa nosa asociación, o cal é algo ao que xa estamos afeitos e por iso non nos sorprende. Non soamente non se interesaron polo proxecto (imprescindible paira a viabilidade deste camiño) senón que tres anos máis tarde comunícannos que a nosa solicitude de axuda económica fora desestimada, a pesar de levar todos os parabéns da axencia de desenvolvemento “Adri Pombais”.

Pero o máis rechamante e sorprendente neste caso é que, sen tan sequera consultar cos que están día a día traballando cos peregrinos, e coa finalidade de publicitar e promover os camiños xacobeos ante a chegada do próximo Xacobeo 2021, vimos hai uns días una guía con todos os itinerarios dentro da nosa Comunidade, entre eles o camiño Zamorano-Portugués.

Nela establécese a primeira etapa entre Zamora e Campillo, cunha distancia alcanzable paira os peregrinos, pero co inconveniente de que en Campillo os peregrinos non van atopar ningún servizo paira poder satisfacer as necesidades desa xornada, como si o poderán facer a partir de 2021, uns quilómetros antes en Améndoa do Pan.

A segunda etapa discorre entre Campillo e Fonfría, sen informar de que actualmente en Ricobayo de Alba hai un albergue municipal paira os peregrinos. Tampouco se recolle que hai anos habilitouse un espazo en Trabazos; non se trata dun albergue ao uso, senón un punto de acollida paira casos de necesidade.

A guía recomenda as seguintes etapas:

Zamora a Campillo; 28 km (sen albergue paira peregrinos)

Campillo a Fonfria; 34 km

A nosa proposta, pensando nos puntos de acollida paira o peregrino, comprobando a distancia despois de percorrer o camiño é a seguinte:

Zamora a Améndoa do Pan; 23,6 km

Améndoa do Pan a Ricobayo de Alba; 18,2 km.

Ricobayo de Alba a Fonfria; 20,1 km.

Resulta un sinsentido, pero nos fai comprender por que nos atopamos na situación na que estamos, e no caso dos nosos camiños, o porqué deste retroceso que temos cada ano na provincia de Zamora. Como di o enunciado do artigo, non se pode facer peor.

Supoño que o que procedería nestes casos sendo persoas responsables, é que os que cometeron semellante tropelía con esta edición (que custaría ás arcas públicas un diñeiro considerable), asuman o custo dos seus petos e non teñamos que pagalo entre todos, pero como isto non vai ocorrer, polo menos que algún teña a dignidade de asumir o erro cometido e renuncie a un cargo paira o que non se atopa capacitado, como o demostra o resultado.

Seguramente, antes de que cheguen todos os fastos do Xacobeo do 2021, iremos vendo outra serie de desmáns que farán que algúns nos cheguemos a ruborizar e até nos cheguen a causar vergoña, aínda que quen as cometan continúen flamantes nos postos que non merecen ocupar. Son as consecuencias desa soberbia de crerse por encima dos demais e non ter en conta aos que viven, día a día, cada un dos problemas que temos nesta terra.