O Camiño de Santiago Vasco interior e a súa influencia no conxunto monumental de Igartza

O conxunto de monumentos de Igartza é coñecido por estar composto de sete edificios diferentes pertencentes á Idade Media e Idade Moderna. Todos e cada un destes edificios teñen un valor único, pero isto acábase realzando ao atoparse agrupados nun conxunto. Aínda así, esquecémonos dun dos elementos máis importantes en todo o noso conxunto, é dicir, a calzada. Esa ruta determina gran parte da evolución do noso conxunto pois é parte do camiño de Santiago do interior ao seu paso por Euskadi. Por tanto, o noso conxunto é parte dunha das rutas de peregrinaxes máis importantes de Europa.

Por Euskadi transcorren dúas importantes vías do Camiño de Santiago. Por unha banda, temos o Camiño de Santiago da Costa e, doutra banda, a Ruta Xacobea Vasca ou Camiño de Santiago Vasco do Interior. O camiño costeiro é o máis popular e o máis transcorrido, que vén desde a zona máis occidental de Francia e cruza a fronteira por Irun. Aínda así, esta popularidade non foi constante ao longo da historia, debido a que entre os séculos X e XIII esta ruta foi interrompida polos asaltos dos viquingos. Ademais, o camiño de Santiago de Interior, tamén coñecido como o Camiño de Santiago Francés (outra das rutas máis populares paira realizar o Camiño de Santiago) deixara de ser seguro pola presenza árabe. É por todo isto que o Camiño de Santiago Vasco do Interior converteuse nunha ruta moi transcorrida naquel período.

A nosa ruta está composta por unha media de 10 a 11 etapas, as cales varía dependendo das capacidades físicas dos peregrinos. Nalgúns casos esta ruta é coñecida como O Camiño do Túnel de San Adrián que atravesa Guipúzcoa e Álava. Ao longo de 249,70 km é incrible a paisaxe tan variada que se pode apreciar debido á diversidade xeográfica e natural que abunda na zona, atopando zonas costeiras, bosques, serras, llanadas, áreas rurais e espazos fortemente industrializados que conviven en harmonía coa contorna. Esta ruta comeza no mesmo punto que o camiño de Santiago que se dirixe cara á costa, é dicir, en Irún, e transcorrerá por Hernani, Tolosa, Beasain e Zegama. Una vez chegados a Zegama atravesaremos a serra do Aizkorri e grazas ao famoso túnel de San Adrián penetrarémonos en terras Alavesas, pasando por Salvatierra, Agurain, Vitoria-Gasteiz, Pobóaa de Arganzón e Briñas.

Máis aló da contorna ambiental e xeográfica deste camiño, non nos podemos esquecer do noso rico patrimonio histórico e cultural, e é na terceira etapa cando chegamos ao conxunto de monumentos de Igartza. A orixe do noso conxunto remóntase ao século XIV, momento no que o señor de Lazcano decidiu comprar os terreos e construír una casa torre e unha ponte de madeira no lugar no que se atopa o noso conxunto hoxe en día. Desde o seu comezo, estivo vinculado ao camiño de Santiago, pois a ponte de madeira era parte da ruta e utilizábao paira poder cobrar un imposto chamado portazgo (que cumpre a mesma finalidade que unha peaxe actual).

Á parte da ruta do interior do camiño de Santiago, a ruta que transcorre por Igartza tamén era un punto crave por ser un dos camiños oficiais que unía os reinos de Castela e Francia. A partir de finais do século XV e comezos do século XVI a contorna de Igartza sufriu una serie de reformas, creando así o contexto que temos actualmente. Entre estas reformas podemos atopar algunhas que están relacionadas co camiño de Santiago. En primeiro lugar, remontámonos ao ano 1599 momento no que se creou o cruceiro de pedra que se atopa no conxunto coa intención de guiar aos peregrinos e para que deus protexéselles. Este cruceiro móstranos a Jesus crucificado e no reverso móstrase una muller e un neno, facendo clara referencia á virxe. En segundo lugar temos a ponte actual, construído a finais do século XVI e comezos do XVII, e é a única ponte de calzada enlosada construído de pedra que se conserva no val do rio Oria. En terceiro lugar, atopámonos co hotel Dolarea, cuxo orixe se remonta ao ano 1611, momento no que a propietaria do palacio Isabel de Lobiano decide reformar o edificio coñecido como “As casas do Lagar de Igartza” (antigo lagar paira realizar sidra) e crear Dolarea, que cumpriría a función de venda antiga paira hospedar a aqueles que transcorrían por esa estratéxica zona. Despois, no século XVII construíuse a ermida da nosa señora de Belen. Esta ermida pertencía á familia do palacio, é dicir, que era un espazo de culto privado e pódese apreciar a clara referencia ao Camiño de Santiago cando atopamos una cuncha á beira da porta da ermida. Paira finalizar non podemos esquecernos do resto de edificios do conxunto como o muíño e a ferrería, ambos os edificios son infraestruturas esenciais paira comprender a tecnoloxía, os métodos de produción e a forma de traballo preindustrial ao longo do século XVI e do século XVIII. O enxeño que se pode apreciar en ambos os edificios é incrible, pois tanto o muíño como a ferrería funcionaban mediante a enerxía hidráulica, e no canto de obter a auga do rio directamente construíron una presa de madeira no século XVI paira desviar parte do caudal do rio cara a unha canle de auga. Desta maneira podían controlar a cantidade de auga que utilizaban paira traballar no muíño e na ferrería. Aínda que en primeiro momento ambos os edificios parezan quedar nun terceiro plano respecto da temática do Camiño de Santiago, é importante mencionar que hoxe en día a parte superior do muíño funciona como Hospital de Peregrinos.

Por tanto, podemos deducir que catro dos nosos monumentos está totalmente influenciados por esta milenaria ruta de peregrinaxe que percorre toda Europa até a súa chegada en Santiago de Compostela.